วันพุธที่ 4 มีนาคม พ.ศ. 2558

ผญาใช้ในงานบวช

เวียกฮ้อยซิ้น แสนสิ่งพันประการ
งานเต็มมือ สิฝั่งนำยาท้อง
แม่บ่เคยขัดข่อง สิดูแลน้อยอ่อน
สุดสิแสนเมื่อยล้า บ่เคยซ้ำสิจ่มโอย
กาลเวลาเลยข่วม สังขารบ่คงที่
แม่เลาอิดอ่อนล้า แฮงหน่อยปล่อยวาง
เถิงเวลาลูกบ้าง อย่าได้ห่างวางป๋า
ขันอาสาเบิ่งแงง แม่เฮาคืนท่าน
อย่ามัวแต่หันหาเพื่อน รุมตีฆ่าต่อย
แม่เลาห่วงอยู่บ้าน ให้มาฟ้าว ต่าวเมือ...

     

 อย่าสุไลลืมห่อง สถานเดิมป๋าปล่อย
ลืมคนหลังยังคอย เป็นกำพลอยปล่อยไว้ บ่มาเยี่ยมย่องยาม
คนเคยหาข้าวน้ำ โอ๋อ่อย..มานอนเปล
คนเคยกวยพัดวี ไล่ยุงปัดป้อง
ยามปีกขนแข็งกล้า สิไลลาหนีจาก
พรากเพิ่นไว้นั่งจ้อง แต่ทางเจ้าอยู่บ่เซา
ตื่นขึ้นมายามเซ้า ไผเด้น้อสิตำป่น
ตกแลงมาเพิ่นสิได้ หยังเจ้ามาใส่แลง
ตั้งแต่งัว ควายแจ้ง ออกท่งหากิน
ค่ำแลงลง ยังกลับ ต่าวเมือคืนคอก
คนบ่หันคืนบ้าน มันเป็นไปสิได่บ่
พ่อแม่คอยนับมื้อ แนมส่น ส่องทาง..แท้แหล้ว            

คำนำ
จุดประสงค์ทางด้าน ขานคำผญากล่าว
หวังให้ชาวพี่น้อง บ่หลงส่นต่อนผญา
เพื่อว่าไกลไปหน้า คำผญายังคงอยู่
ให้เคียงคู่สืบไว้ นำไทบ้านถิ่นเฮา
จั่งเขียนคำมาบอกเจ้า จากล่าวพอเป็นทาง
แนวได๋หมางในมโน หน่วยใจอภัยบ้าง
คันเป็นทางนำซี้ แนวได๋ดีกะบอกแหน่
พอได้แกะได้ไหง้ ในภายพุ้นแม่นเทื่อลุน
หวังนำบุญทานยู้ สิพาซูให้ฮอดท่าน
มาซ่อยขานซ่อยยู้ มาซูไว้คู่อีสาน..ศรัทธาเอย
                                          ยรรยง เป้งชัยโม



สุขขีน้อม จอมธรรมผู้สูงค่า
ขอวันทายกใส่เกล้า ผู้ขาวแจ้งแห่งธรรม
พนมกรเข้าใส่ก้ำ รัตนะเทิงสามองค์
ยกไว้เหนือเกศา แล้วกราบลงสามครั้ง
ผู้ที่ฟังกระผมเว้า สวัสดีมายังท่าน
สุขสำราญกันทั่วบ้าน หมานๆล้ำผู้ซุคน..พุข่าเอย

ขอให้เงินคำต้อม ความรวยเข้ามาใส่
ความสุขไหลหลั่งตุ้ม เจริญเข้าอยู่บ่ถอย
โพยภัยสังใหญ่น้อย ให้หนีห่างทางจร
มีแต่พรแนวดี ให้ห่างมีมาโฮมตุ้ม
มรสุมหยังกั้น อันตะทานไปมิดหมี่
ความสุขมีมาสู่เจ้า ให้ไหลเข้าแม่นต่อนคำ..พุ้นเด้อ


อายุโทมาเข้า วัณโณเนาว์มาตุ้มห่อ
สุขังงอมาสู่บ้าน พลังนั่นมาสู่คีง
ขอให้สุขขียิ่ง คือแก้วมิ่งพรสวรรค์
ดลบันดาลส่องทาง ให้ห่างมีเงินล้าน
ไปทางได๋ให้หมานล้น ให้มีคน มักแก่น   
บารมีแก่นแน่น แสนล้านค่าอนันต์...พุ้นเด้อ


นะโมตั้ง สามหนแล้วด้นว่า คุณพระพุทธที่บูชา
คุณธัมมาเป็นที่ตั้ง สังฆังพร้อมนมัสการ
ขอจงดลบันดาลให้ ไขกลอนไวไสคล่อง
สมองไวแล่นล่อง ในคลองเค้าเล่าผญา
อย่าให้ติดคิดซ้า บ่ทันเพิ่นอยากอายเขิน
เพิ่นสิหาว่าโฆษก ซ่างบ่คือสังมาเว่า
สาธุเด้อจงมาเข้า ในสมองให้คล่องแล่น
ให้แฟนแฟนได้ยกย่อง แซวแซวซ้อง กล่าวชม พุ้นเด้อ สาธุๆๆ

พนมกรยกใส่เกล้า ไว้เหนือเกศ เกศา
คุณครูบาอาจารย์ ผู้สั่งสอนให้ความฮู้
ศิษย์ขอบูชาน้อม ประนมพรพิลาสสั่ง
ให้ดำรงอยู่ยั้ง พอศิษย์ได้ เพิ่งพา
ได้ศึกษาหาความฮู้ นำฮอยครูเป็นแบบอย่าง
คือแสงเทียนได้ส่องทาง ดำรงฮอยได้สืบส่าง
.... พอได้เอิ้นว่า "ครู"

ทิดหวันเด้อนามผู้ข่า สารคามบ้านเกิดใหญ่
พยัคฆภูมิพิสัยบ่อนบ้าน ปะหลานพุ้นซื่อเมือง
การทำนาบ่กระเตื้อง นากะแก่นดินเกลือ
ฮอดบ่เหลือเยียวยา ใส่ภาครอบครัวซ้ำ
พ่อแม่ทำบ่ไหวแล้ว จั่งพาแจวข้ามถิ่น
สายโทเจ็ดบ่อนพักยั้ง ทำนาฮั่ว ไฮ่สวน
เว้าเรื่องการผญาล้วน มาจากถิ่นดินเดิม
ได้บวชเฮียนฮีตคลอง หนึ่งพรรษาเลยพาได้
ผญาคำผมเขียนไว้ ฮีตคลองไทอีสานถิ่น
ย้อนฮักดินถิ่นนี้ ย้อนฮักดินถิ่นนี้
อยากมีไว้ใฝ่ฮักษา..ศรัทธาเอย
1..........
........เปิดผ้ากั้ง......พะนะ....
ขออภัยมายังท่าน ศรัทธาทานทุกๆท่าน
พุข่าขอขานกล่าวต้อย ผญาน้อยน่อยบ่นาน
บุญสมภารพอมีบ้าง ได้เทียวทางไปฮอดบ่อน
อาจารย์ผู้สอนต่อต้อย ผญาน้อยให้ต่อยคำ
ย้อนอยากนำภาษาเว้า จั่งได้เล่ามาหัดเขียน
เอาความเพียรแต่งคำ ต่อนผญาจรรโลงไว้
ขออภัยนำไทบ้าน ทางอาจารย์ผู้กล้าเก่ง
พุข่านี่ยัง บ่เก่งกล้า คมาถ่อน หากล่วงเกิน...พุข่าเอย

บุญทานค้ำ บารมีหุ้มห่อ
ผลผลาส่งยู้ ให้มีมื้อมาก่อบุญ
กว่าสิกลายวายวุ่น นำน้อยอุ่นบุตรา
กินเวลาซาวปลาย จั่งใหญ่สูงพอวางได้
สมดั่งหมายใจตั้ง หวังเพียงได้เกาะก่าย
ชายผาเหลืองลูกอ่อนไท้ สมใจแล้วดั่งประสงค์..แท้น้อ

ดวงตาเว็นโผล่ฟ้า อรุณนภาแจ้งส่อง
ดวงใจใสส่องเยี่ยม เทียมฟ้าที่ส่องมา
บุญผลาคักแล้ว มีลูกซายพวมเป็นบ่าว
อายุซาวกะล่วงแล้ว ผู้ขาวโก้ใหญ่สูง
มีแก่ใจมาดมุ่ง อยากแทนคุณผู้เลี้ยงล่ำ
นำฮีตคลองเก่าเค้า อาสาเข้ามาสู่ธรรม
เกิดเป็นชายควรตอกย้ำ เซ้าค่ำคำนึงหา
คุณบิดาผู้ดูแล เทิงแม่เพียรให้นมเจ้า
ควรครองเหลืองเคียนเข้า กาสาเพิ่นพาท่อง
นำฮีตคองไว้แก่นแน่น แทนคุณท่านพ่อแม่ตน...

พี่น้องเอ้ยย...คันมีใจใสแจ้ง คือแสงทองที่ส่องสาด
มวลหมู่ญาติพี่น้อง ให้แซวซ้องฟ้าวด่วนมา
ดวงตาเว็นสิโผล่ฟ้า เลยเวลานกกาสั่ง
ออกจากฮังบ่อนหง่าไม้ ไปไกลแล้วจนลับตา
ลูกหลานพวมสิใหญ่กล้า เพิ่นอาสาสิสานต่อ
นำฮอยหน่อพระพุทธเจ้า หันเข้าสู่ธรรม
มาสานบุญหนุนย้ำ นำกุศลให้ล้นอั่ง
สั่งสมบุญไว้เพื่อภาค ภายลุนพุ้นพบเจริญ
ขอเชิญชวนมวลพี่น้อง ผู้ฝักใฝ่ในทางบุญ
สมภารหนุนส่องทาง จั่งได้มีดอกวันนี้
เป็นวันดีศรีแก้ว เอาตามแนวโบราณว่า
ลูกหลานพร้อมสิอาสา ถือตำราเข้าวัดแล้ว 
เป็นศรีแก้ว มาสู่เฮือน.. แท้แหล้ว

เพิ่นว่าชายสิครบเผี่ยน ได้บวชเฮียนนำเขาแหน่
ล่ะจั่งแม่นชายคักแท้ ค่อยหาแหง่เอาเทื่อลุน
คำโบราณแต่เก่าพุ้น เพิ่นว่า เป็นชายดิบ
ยี่สิบปลายกลายซาว ให้เหล่าเคียนเอาศีลค้อง
ศีลสองร้อยยี่สิบเจ็ดข้อ อยู่ไสน้อมีหยังแหน่
ไปค่อยแกะค่อยไหง้ ให้ไทบ้านเพิ่นกล่าวขาน
คันมัวแต่คิดขี้ค้าน หันใส่ แต่ทางสาว
เพิ่นสิหาว่าเฮาเป็นคนดิบ ดังคำโบราณเว้า
ฮีตคลองเฮาอีสานนี้ ควรมีไว้สืบต่อ
บวชเฮียนน้อบ่กี่มื้อ อดสาไว้อย่าหน่ายแหนง..คำแพงเอย

เอากตัญญูตั้ง สาธุนังตั้งเที่ยง
เอาบุญคุณผู้เพิ่นเลี้ยง แลงเซ้ามาไตร่ตรอง
เพิ่นว่าครองเคียนผ้า ซาวพรรษากะตามซ่าง
ค่าน้ำนมบ่อาจล้าง บ่หาญได้ ไถ่คืน
ในโลกาแผ่นพื้น บ่มีเปรียบเสมอปาน
คุณมารดาค่านม ที่บ่มเพียรแพงเลี้ยง
ขอฝากเสียงสำเนียงอ้อน เป็นสุนทรมาบอกว่า
กตัญญู กตเวทิตาท่อนั่น ที่หาญสู้แข่งคุณ
ตอบแทนบุญ คุณท่าน กุศลทานสิเสริมส่ง
การดำรงสืบส่าง สิพานพ้อ พบเจริญ...แท้แหล้ว

ทอแสงทอง ส่องฟ้า นภาสว่าง
ความมืดจาง จากฟ้า นภาไสว
ดุจแสงธรรม นำทาง มากลางใจ
พลิ้วไสว ไล่ลม ผสมมา
เหมือนสวรรค์ ปั้นองค์ มาทรงโปรด
แสนรุ่งโรจน์ งามล้ำ ตามเคหา
มีบุตรชาย พลายแก้ว เป็นแววตา
รับอาสา พาบุญ มาหนุนเรือน
2.........
สุขขีหมั่น เสมอมันเครือใหม่...พี่น้องเอ้ยย
พนมกรยกไว้ ศรัทธาไท้ผู้ซุคน
คุ้มเหนือแตกจ้นจ้น คุ้มใต้แตกจ้นจ้น อย่าฟ้าวบ่นให้ทนเอา
ลางเทือเบาปัญญา ว่าบ่ดีหากมีบ้าง
อดสาฟังก่อนเด้อท่าน แนวได๋ขานบ่ถืกฮ่อม
ขออภัยไว้นบน้อม ขออภัยไว้นบน้อม
ขอยอมไว้ หากบ่ควร.....


ศรี ศรีฤกษ์ เป็นวันเบิกบายศรี
 จิตคิดดีเป็นทาน ก่อเตาหุงต้ม
 สั่งสมบุญหนุนไว้ เป็นทุนภายภาค
 ยามได้มุดมอดเมื้ยน พอได้เพิ่งพา
 ตายายพ้อม รอเพิ่งอาศัย
ผู้เพิ่นไปไลลา ได้อยู่กินทานเจ้า
 มีเพียงข้าว ทำทานหนุนส่ง
 จิตแจ่มแล้ว คือแก้วหน่วยมณี

เพิ่นว่า บุญ บุญนี้ บ่มีไผปันแจก
ไผบ่เฮ็ดบ่ส่าง สังสิได้ห่อบุญ
เจ้าอยู่ทางฝ่ายพุ้น เห็นบุญตุ๊ข่อยบ่
มัวแต่ลงเล่นน้ำ บุญนั่นผัดแล่นหนี
คือจั่งเฮาเห็นแล้ว กองบุญกุ้มบักใหญ่
มัวแต่ไปเลาะเล่น บุญนั่นสิบ่ยัง
คันแม่นจิตคิดตั้ง ส่างก่อในทางบุญ
ให้พากันเร่งมา ต่อบุญให้สูงไว้
ทานด้วยใจใสแจ้ง ผลบุญสิหนุนส่ง
ทานเพื่อหวังอวดโอ้ โตเจ้าสิจ่อยลง
ทานเพื่อปลงวางถ่อน ผลบุญ สิสมวาด
ยามว่ามุดมอดเมี้ยน พอสิได้ รับผล...อยู่เด้

ไผสิมาแปลงส่าง สะพานทองให้เฮาไต่
 คันบ่ใฝ่เฮ็ดส่าง สะพานไม้ไว้ไต่เทียว
 แม่นสิเทียวสะพานไม้ ให้ฮอดฝั่งทางสดใส
 อย่าไปหวังสะพานทอง ท่องเทียวคือเขาพุ้น
 ย้อนว่าบุญผะหลาส่าง สินทานบ่เทียมท่อ
 เฮือพายพอแข่งได้ บุญทานนั่นแข่งบ่ทัน...พี่น้องเอ้ยย


อัศจรรย์ใจแจ้ง แสงธรรมงามสง่า
บารมีส่งให้ พอได้ใหญ่สูง
ปรารถนามาดมุ่ง ได้ส่างก่อทางทาน
บุญสมภารยังมีหลาย ได้ก่อกองบุญนี้
พุทธธรรมนำชี้  ศรัทธามีศรีสว่าง
แสงส่องทางสว่างแจ้ง แงงให้ใส่มโน
ดวงใจใสสง่าโก้ เทียมท่อตาเว็นแสง
บ่มีแนวบังบด เมฆบ่มีมาซูนต้อง
หมายมโนบ่ขัดข้อง สิทำทานหยาดส่ง
ใจประสงค์ต่อตั้ง กุศลส่างให้ซุ่มเลิง
ปรารถนามาเถิงแล้ว แนวได๋กะใสแจ่ม
ขอยกทานที่แจ่มแจ้ง เจ้ากรรมพุ้นได้รับผล...แหน่ถ้อน



3……………
ผู้ข่าขอจรรโลงไว้ ผญาไทอีสานถิ่น
เคยได้ยินพ่อแม่ไท้ เพิ่นขานไว้ตั้งแต่นาน
พวกลูกหลานที่ยังน้อย ผู้เกิดใหม่บ่ทันเห็น
เป็นจั่งได๋น้อผญา จั่งได้มาน้อจาเว้า
ผู้ข่าสิเอามาจาต้าน พอประมาณให้ฮู้ฮ่อม
ซอมเบิ่งเด้อพี่น้อง ซอมเบิ่งเด้อพี่น้อง
สิพอได้แหน่บ่น้อ.....
.........พระอาจารย์สุภัทโธ ภิกขุ
ทางบึงกาฬเพิ่นว่าไว้ พุข่าได้ไล่เป็นผญา
เว้าเรื่องการทำทาน เฮ็ดจั่งได๋ได้บุญแท้…….
เพิ่นว่า...ทานย้อนขีนบ่ได้ อยากอายหมู่มานำกัน
จำใจจกยกทาน พอเพิ่นขานว่าทานแล้ว
 คันสิทานแม่นแนวนี้ ทานไปกะได้อยู่
แต่ว่าบุญสิส่งยู้ ซูให้ หากบ่นาน
 ทานแบบใด๋ละน้อท่าน บุญมีผลามาก
ทานละอยากเด้อหมู่เจ้า ทานแล้วจังแม่นทาน
 ทานเพื่อละกิเลสนั่น ตัณหาที่หุ่มห่อ
ทานเพื่อหลุดเพื่อพ้น ผลได้ แม่นนิพพาน..พุ้นแหล้ว

..เว้าเรื่องคุณพ่อแม่นั่น ความสัมพันแต่น้อยอ่อน
พ่อแม่สอนพ่อแม่เว้า ย้อนเลานั่นดอกคิดนำ
บ่เคยหนีอีกซ้ำ ยามมีหนามมากั้นหว่าง
พ่อแม่ถางพ่อแม่ไหง้ ให้ทางเจ้าได้ย่างมา
แฮงสิอิดอ่อนล้า บ่เคยว่าสิเซาหนี
ว่าตะมีทางเทียว พ่อแม่ทำให้ทางเจ้า
ขวากหนามสุมมาโฮมเข้า ปานได๋กะตามซ่าง
ยามเจ้าเจ็บทุกข์ฮ้อน เอาความฮ้ายมาฮับแทน
แม่นสิทุกข์ยากแค้น บ่มีกินกะตามซ่าง
 ขอแต่ทางลูกอ่อนน้อย ได้กินแล้วกะอิ่มตาม
 ความฮักคำก้อนแก้ว บ่มีเปรียบเสมอดอม
 เพียงถนอมได้แพงฮัก บ่คิดคืนเอาคุณเจ้า
 บ่หวังเอาคืนมอบ ตอบแทนเลยแม้แต่น่อย
 ขอแต่เพียงลูกอ่อนน้อย เป็นสุขแล้วแม่นอุ่นใจ
 เจริญ แล้ว แม่นอุ่นใจ.. นี้แหล้ว


 คนเฮานี่ บ่มีดีเสมอดั่ง
 มีฝั่งดำขาวข้าง มีฮ้างและฝั่งดี
 มีสองสีสองก้ำ ทางต่ำกับทางสูง
 มีทางดีทางเลว บ่ว่าแนวสิสูงซั้น
 มีทางตันทางโล่ง มีลงมีขึ้นไต่
 มีคนใหญ่ แล้วต้องมีผู้น้อย ตามก้น จั่งแม่นคน….


คำโบราณแต่เก่าเค้า ผู้เฒ่าเก่าเฮาอีสาน
การเป็นชายเต็มคน ได้แห่ตนสามครั้ง
พอได้หาแนวอ้าง ให้สาวนางเอาเป็นคู่
ตามฮีตคลองของพ่อตู้ เพิ่นขานไว้ให้แห่ชาย
แห่หนึ่งไปเพียรตั้ง ทางอารามได้บวชแห่
แห่ที่สองไปส่งแหง่ เอาเมียแท้เพิ่นแห่ไป
แห่ที่สามบ่อยากได้ กะจำใจต้องได้แห่
ไปเข้าเมรุอยู่แท้แล่ เอาไฟแหง่มาแหย่ตำ
ให้สมคำโบราณเว้า แต่กี้เก่าเพิ่นพาสอน
คนสะออนนำเฮา ได้แห่จริงสามครั้ง
จั่งสิสมคำอ้าง โบราณกาลเพิ่นขานส่า
แห่ที่หนึ่งมาฮอดแล้ว ให้โฮมตุ้มมาแห่ชาย...พี้เด้อ
 4.......
 เกิดเป็นคนอีสานแล้ว แนวได๋มีมาปันแบ่ง
 งายแลงมีป่นจ้ำ นำเอิ้น มาฮ่วมภา
 ยามเดินกลายผ่ายหน้า เอิ้นมาไถ่ ถามกัน
 สารพันสุขทุกข์ ไถ่ถามมายามเยี่ยม
จริงหรือเทียมพอปานนี้ มีความดีสัตย์ซื่อ
พ่อแม่สอนบอกไว้ ลูกหลานไท้ได้จื่อเอา
 เป็นจั่งบุญได้มาเข้า ทางเทียว มาจากล่าว
 บรรดาชาวข่อยและเจ้า ได้มาพ้อ พบกัน…พี่น้องเอย

หันมาฟังคำข่อย ผญายอยต้อยแล่นแต่น
เสียงพิณแคนต่อต้อย ผญาน้อยสิส่งเสียง
เป็นสำเนียงเสียงเว้า ผู้เฒ่าเก่าโบราณกาล
เพิ่นพาขานพาเรียง ค่องคำมานำต้าน
วอนลูกหลานมาฟังบ้าง พอเป็นทางไว้สืบต่อ
ผญาอีสาน พ่อแม่เค้า เอามาเว้า ให้รับฟัง....พี้แหล้วว


.....แนะนำเจ้าภาพ.....
...หลายคนถามเข้ามาไว้ เฮ็ดกองใหญ่แท้น้อบุญ
แม่นเพิ่นทำการหยัง ซ่างบ่ไขแถลงแจ้ง
พุข่าสิแจงเป็นคำเว้า เจ้าภาพเลาแม่นไผหน่อ
ส่างกองบุญก่อไว้ ไผน้อท่านสิห่มเหลือง.....ว่าติ๊
 คุณพ่อ...คุณแม่....   เพิ่นได้เหล่ามาโฮมบุญ
ส่างกุศลต่อทุน ว่าเรื่องบุญในวันนี้
เพิ่นนั่นมีคำล้าน หลานซายที่พวมใหญ่
ซาวปีปลายกะผ่านพ้น สิคูณค้ำเข้าวัดวา
ครองกาสาแทนคุณท่าน กุศลทานมาตุ้มห่อ
เจ้านาคน้อผู้ว่านี่ มีนามเอิ้นแต่เก่ามา
นาม.......เด้อพุข่า เอิ้นกันมาจนลึ่งแก่น
เป็นหัวแก้วหัวแหวน คุณพ่อ...คุณแม่...พุ้น
........ ผู้เพียรเลี้ยงให้ใหญ่มา
เถิงเวลาสิคูณค้ำ ละน้อคำเจ้านาคหนุ่ม
ฟังเด้อคำพ่อสิเว้า เอาธรรมตุ้มให้ซุ่มเย็น...ลูกหล่าเอย
..........................................................
อัศจรรย์ใจจ้น ผลละบุญหนุนส่ง
เป็นจั่งบุญส่งยู้ ซูค้ำส่องทาง
กองบุญสร้าง ทางทานนั่นสมวาด
ปรารถนาหยาดน้ำ มาสมแม้นดั่งประสงค์..แท้น้อ
เจ้านาคเอ้ยย....
เจ้ามาคือคูณค้ำ แท้น้อคำลูกหล่าพ่อ
นำฮอยหน่อพระพุทธเจ้า เอาคุณท่านมายกยอ
กุศลหลายคักกะด้อ แทนคุณพ่อผู้บิดา
เทิงมารดาตายาย ผู้ใส่ใจดูแลเจ้า
ให้เจ้าเอาใจตั้ง ทางธรรมมานำสู่..เด้อคำเด้อ
ตอบแทนคุณผู้เพิ่นเลี้ยง แลงเซ้าให้หมั่นเพียร
ให้ฮ่ำเฮียนเอาถ่อน คำสอนพุทโธกล่าว
ย่างนำฮอยพระพุทธเจ้า กุศลสิเข้ามาใส่คิง...คำแพงเอย

พ่อแม่เอ้ยย...ลูกขอยอมือน้อม พนมกรยกใส่เกศ
แนวได๋เหตุล่วงล้ำ ที่ตำต้องให้ขุ่นเคือง
ลูกขอเอาผ้าเหลืองตุ้ม นำทางเป็นที่เพิ่ง
ขอคมายกใส่เกล้า ทุเราได้จักเคิ่งกลาง
ขอนำทางพุทโธเจ้า เนาว์อารามเดินตามเพิ่น
พอเป็นทางให้ส่องซี้ กุศลส่างมาซ่อยซู
ลูกขอบูชาน้อม พนมกรลงแทบบาท
ยัวระยาดย่างย้าย สิไปแล้วเข้าวัดวา
ขออำลาผู้เคยเลี้ยง ลาเตียง บ่อนเคยอยู่
ขอลาปู่ย่าเฒ่า ตายายเจ้าผู้เบิ่งแงง
ขอลาอุแอ่งน้ำ เทิงภาคำปั้นข้าวหม่า
ลาพ่อลุงและแม่ป้า อาวอาพร้อมผู้ซุคน
ขอกุศลจงคืนให้ แทนคุณผู้เลี้ยงหล่ำ
ขอคมามากล่าวย้ำ ให้นำชี้ส่งกุศล..แหน่ถ้อน

5...............
เกิดเป็นคนควรตอกย้ำ เซ้าค่ำให้มีศีล
 ใจเป็นบุญสุนทาน ต่อคำพุทโธเจ้า
 ความระกำทุกข์เศร่า มันพาเฮาให้เห็นป่อง
 ท่องทางธรรมเพื่อฆ่า ตัณหาฮ้ายให้หน่ายหนี
 คนในโลกานี้ ย่อมมีทุกข์สุขผสม
เอาศีลธรรมมาประโลม ข่มใจให้หายฮ้อน
 สิ่งบั่นทอนจิตใจฮ้าย สิหนีไกลหลีกห่าง
 ย่างนำทางพระพุทธเจ้า กุศลสิเข้า มาสู่คีง..แท้แหล้ว

คึดฮอดเด้...คึดฮอดคาวแต่ยังน้อย พอสอยวอยพวมเป็นบ่าว
ส่างกองบุญแต่ละคาว หมอลำยาวมาหย่าวฮ้อง
...ฉลองให้ได้ม่วนยิน
ฟ้อนจนดินไหง่กุ้ม ตาเว็นโผล่ยังลำลา
พอตกมานำสมัย เทคโนกลายเข้ามาใกล้
หมอลำหายบ่เห็นจ้อย ไปวอยๆบ่เอิ้นสั่ง
เงินกะมีส่ำสิจ้าง แต่คนม้างจั่งแม่นหลาย
มาเสียดายแท้น้อท่าน หมอลำงันบ่มีอยู่
....เสียดายเด้...
เสียดายผู้เพิ่นอยากจ้าง ให้ไทบ้านได้ม่วนแซว
วาสนาบ่มีแล้ว สิได้นั่งฟังลำเดิน
เทิงลำเพลินลำยาว หย่าวกลองหมอลำซิ่ง
หลิงมาทางอุบลนั่น เลือกสรรเอามาว่า
สารคามมาโอ่ฮ้อง กาฬสินธุ์มาโอ่ฮ้อง ทำนองนี้แม่นม่วนแฮง
ทางนิยมจนซอดแจ้ง นั่นคือวาดหมอลำดัง
ขอนแก่นเด้อเพิ่นพาฟัง นั่งสลอนออนซอนแท้
พออยากแปรเอาวันมื้อ คืนเมือ มาเป็นบ่าว..เบิ่งเด้
คึดฮอดคาวแต่ก่อนกี้ บ่มีม้างได้นั่งฟัง
ทางวัดดังกลองตุ้ม เอิ้นมาวัดเตรียมการ
เพิ่นจัดงานประจำปี บ่าวสาวมี กิจร่วม
เทคโนกวมเข้ามาตั้ง หมอลำดังบ่เหลืออยู่
ยามมีบุญคือมื้อนี้ อย่าไปม้างให้นั่งฟัง...เด้อ ลูกหลานเอ้ย

แดนอีสานถิ่นนี่ ยังมีดีอยู่คือเก่า
วัฒนธรรมเก่าเค้า บ่มีเศร่าเก่าสี
ฮีตสิบสองบ่งชี้ สิ่งดีงามตามแบบอย่าง
ประเพณี บ่มีสูญมุ่นม้าง ยังครองส่างบ่ห่างไล
ลูกหลานยังฮักษาไว้ เอาใจใส่ในงานบุญ
โลกาสิหมุนล่วงเลย กะบ่มีสิเซาม้าง
ยังคงครองเพียรส่าง ประสานทางผู้เฒ่าเก่า
ย่างนำฮอยฮีตเก่าเค้า อีสานสิเศร่า แม่นบ่มี...สาแหล้ว


......ผญางานบุญ..ฮีตสิบสอง........
ฮีตคองเค้า...ผู้เฒ่าเก่า เฮาอิสาน
สืบตำนานงานบุญ ฮีตสิบสอง คองไว้
 ลูกหลานเฮาสมัยนี้ สิแลดู ฮู้แล้วไป่
ในสิบสองฮีตเค้า เอาบุญร่วม ฮ่วมเดือน
 เดือนหนึ่งนั้น......เอิ้นว่า เป็นเดือนเจียง
บุญเข้ากรรมนำทาน นั่งชาญ ปาริวาส
 เดือนสองหลัง ฟาดข้าว ขึ้นเล้าสาง เก็บเกี่ยว
บุญคูณลานเลี้ยงเจ้า ผู้เนายั้ง ดอกอยู่นา
 เดือนสามมาแล้วผู้ข่า มาฆะบูชา บุญช้าวจี่
ฮอดเดือนสี่เร่งจ้าว ฮีบมาฟ้าว ไปฮ่วมฟัง
 จิตเป็นบุญต่อตั้ง ฟังเทศ ผะเวสสันดร
 เดือนห้าพรวันเนาว์ ให้เหล่าสรง ประโคมน้ำ
 เดือนหกยาม ฝนห่ง บุญบั้งไฟให้มาฮ่วม
 เดือนเจ็ดมาก่อร่วม ซำฮะล้างบาปกรรม
 เดือนแปดนำทานเข้า เนาว์พรรษาพระสงฆ์เพิ่น
เดือนเก้าเวินต่อตั้ง ประดับดินพุ้น ได้ส่องบุญ
 เดือนสิบหมุน มาฮอด ทำทาน บุญข้าวสาก
นำอาหารแต่งพร้อม มาทานเลี้ยง ปู่ตา
 เดือนสิบเอ็ดเด้อผู้ข่า ออกพรรษาสามเดือนผ่าน
 เดือนสิบสองเพิ่นเตรียมการ จัดกฐินใหญ่น้อย
มาโฮมตุ้ม แล้วแห่ไป..นั่นแหล้ว พุข่าเอย..

ธรรมชาติสร้างไว้ มีหมู่สัตว์สา
สักกุณานามนก ฮ่วนบินเทิ้งฟ้า
นามสัตว์สาของเลี้ยง งัวควายไว้ลากแก่
เกวียนพาหารถไม้ งัวนั้นลากแก่ไป
 ส่วนว่าไถและคาด มีแอกเทียมสาย
ควายบักเถิกอาสา ลากดึงคึงก้าม
 คนกะยามทางให้ ติดตามให้ถืกฮ่อง
 ฮ่อง ฮ่อง เสียงบอกให้ ควายฮู้ด่วนพลัน
หันมาทางสมัยนี้ มีควายเหล็กแก่
บ่เคยเห็นแอกจ้อย เกวียนนั่นกะบ่ยัง...สาแหล้วว

วิถีทางตั้งแต่เค้า กำเนิดเก่าเนาว์สถาน
 ดินอิสานเมืองนอน บ่อนที่เคยเนาว์ยั่ง
 พ่อพาถางพาไหง้ ไถนากล้าหว่าน
 หากินตามพื้นบ้าน วิถีเค้าแต่เก่ามา
 แม่นสิลาไลบ้าน หลายปีผ่านบ่คืนหวน
 อยู่นำแสงสีนวล ต่างขบวนในเมืองฟ้า
 บ่ลืมนาลืมบ้าน บ่ลืมซานบ่อนเคยอยู่
 บ่ลืมอู่น้อยน้อย แต่คาวกี้ อิแม่กวย ...ดอกเด้...



......ลำสารคาม.......
ละ..หันมาฟังผมเว้า เสียงยาวยาวมาจ้าวเร่ง
ผ่อนเสียงเพลงไว้ก่อนเจ้า หันมาเข้าดอกอ่วยคำ
เว้าเรื่องคุณพ่อแม่ค้ำ นำมาแผ่เผยแสดง
ห่าเทื่อแทงใจดำ ผู้ที่ฟังทำนองเว้า
เกิดมาเนาว์ในบ้าน สายสัมพันแต่กี้เก่า
พ่อแม่สอนบอกเว้า ยังจำได้บ่หน่ายลืม
พ่อแม่เคยได้ปลาบปลื้ม คราวน้อยอ่อนมานอนเถียง
เลี้ยงควายดำทำนา ซ่อยแฮงพอแงงได้
คราวสมัยยังหาหม่น ขุดดินโพนแล้งกิ่นกิ่น
ฝนบ่รินมาใส่ซ้ำ ดำนาไว้กะเหี่ยวตาย
คิดนำสายใจเจ้า แต่กี้เก่าผมยังจำ
พ่อแม่ทำ นาไถ ไล่นำแต่ฝนฟ้า
เลี้ยงลูกมาหลายคนได้ จนทางกายเพิ่นอิดอ่อน
มาฮอดตอนลูกใหญ่แล้ว ไผเด้เจ้าสิเบิ่งแงง
ความฮักแพงเพิ่นมีให้ หนาวในในให้คิดฮ่ำ
เพิ่นตรากตรำกะเพื่อเลี้ยง ขอเพียงได้ให้อยู่กิน
เป็นวินวินในใจจ้าว น้ำตาหย่าวมันหนาวใน
ลูกคนได๋น้อคำ สิล่ำแลมาแงงท่าน
เป็นคือกันน้อไทบ้าน ออกเฮือนซานเป็นฝาฝั่ง
เลี้ยงลูกเมียต่อตั้ง ไปทำส่างอยู่ห่างเฮือน
หลงลืมเลือนนำลูกใภ้ เลยลืมไลในบางเทื่อ
ซามลูกเมือมาเบิ่งไท้ อดสาไว้ว่าค่อยทน
ลูกหลายคนคงมีบ้าง ท้าวนาง มาแงงส่อง
คันลูกโทนขาดอ้ายน้อง จักสิจ้องแม่นส่องไผ
หากินเองกะบ่ได้ ความเฒ่าไล่ให้แฮงหนี
หลายปีปลายผ่านมา แก่ชรามาตำต้อง
ได้แต่คองคอยไท้ เพิ่นเลี้ยงใหญ่สิดูแล
ไปอยู่แกทางได๋ ให้ต่าวคืนมาเด้อเจ้า
พ่อแม่เลาชราแล้ว ฮีบฟ้าวแจวมาจอบส่อง
มีบ่น้อน้อพี่น้อง ละมีบ่น้อน้อพี่น้อง
ที่มองข่าม พ่อแม่คีง...หลิงมาแนม..อือๆ..โอ้ย...โอ้ยเด้น้อ

ดอกสะแบงลาต้น หมุนวนตามลมไหล่
 ลมหัวกุดพัดเข้าใกล้ แห่งวนเกี้ยวเกี่ยวดิน
 เย็นลมหนาวสิลาสิ้น อำลาถิ่นดินอีสาน
 ฤดูกาลหมุนเวียน เปลี่ยนวนเข้ามาแล้ว
 เสียงแซวๆลมแล้ง แก่งหางเข้ามาใส่
 ต้นจานใหญ่โห่ฮ้อง ชูก้านแข่งลม
 ดอกจานแดงอมส้ม บานใส่ลมแล้งพัดผ่าน
 ตั้งตระหง่านยืนต้น กลางนากว้างแกว่งไสว
 ลมแล้งไหล่เข้ามาแล้ว เสียงแซวๆงัวควายฮ้อง
 แนมหาหนองหาน้ำ พากันแห้งดอกเปล่าหนี
 เหลือแต่เพียงขี้ตมแห้ง ดินระแหงน้ำแห้งขอด
 กะปอมตอดเงาโก้ แม่นโชว์กล้ามเบิ่งตะเว็น
 เย็นลมหนาวหนีหายจ้อย ลมวอยๆแดดฮ้อนหน่ำ
 ฤดูกาลเปลี่ยนไปซ้ำ ความฮ้อนสิแวะมา
 แม่นความฮ้อนสิแวะมา...พี่น้องเอย

ผู้ข่าสิลาลงโหย่น โตนผญาลงสาก่อน
ฮอดมื้อตอนใหม่หน้า สิมาเว้าอีกเทื่อลุน
เป็นจั่งบุญได้มาเว้า เอาบุญนำพี่น้องฮ่วม
ส่างกองบุญ อยู่ร่วม ได้มาพ้อ พบพาน
ลาละเด้อทุกท่าน ขอลาผ่านมาเป็นกลอน
ขอให้พร คุณพระศรี ให้อยู่ดี มีเงินใซ้
เงินคำไหลมาเต็มโต้ง ปานฝนลงจนล้นห่อ
ชาวอีสานผู้อ่านพ้อ ให้หมานล้น อั่งสาย
อันว่าโต มารฮ้าย อย่าได้ผ่านมาพานพบ
โชคสามโตพุ้นเด้อมา ให้พบเจอ พานเกี้ยว
คันแม่นเทียว มาพานพ้อ เห็นกัน ในมื้อใหม่
ให้ทักทายเอิ้นใส่บ้าง บัดยามพ้อ พบกัน...พุข่า เอย

 ...สุขขีล้น ความจนให้หนีห่าง
ความรวยไหลหลั่งตุ้ม โฮมถ้อนเข้าใส่คีง
ปรารถนายอดยิ่ง ในสิ่งแนวได๋ดี
ขอให้มีดั่งคำ ที่คิดการประสงค์ไว้
ทำการได๋ให้สมแม้น มโนหมายให้พ้นผ่าน
แนวมารขวางบ่วงกั้น ล่ะแนวมารขวางบ่วงกั้น
ให้หันปี้น มุ่นมลาย...พุ้นเด๋อ
อายุ วัณโณ สุขัง พลัง...เทอญ
  ขอขอบบุญขอบคุณหลายๆเด้อ ...พุข่า..สวัสดี ครับผม
                     .............................        ยรรยง เป้งชัยโม